Sáng 3-6, tại Phiên họp thứ 46, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức tòa án nhân dân (TAND).
Yêu cầu hủy phán quyết trọng tài hàng năm không nhiều
Phó Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Văn Tiến cho biết có ý kiến đề nghị thành lập Tòa hủy phán quyết trọng tài tại một số Tòa khu vực; giữ nguyên thẩm quyền giải quyết yêu cầu hủy phán quyết Trọng tài thương mại của TAND cấp tỉnh.
Với ý kiến này, TAND Tối cao thấy rằng việc chuyển giao toàn bộ thẩm quyền giải quyết yêu cầu hủy phán quyết trọng tài cho TAND khu vực là nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về tăng cường phân công, phân cấp, giao quyền cho cơ sở.
Việc xem xét hủy phán quyết trọng tài không phải là loại việc phức tạp hơn, so với các tranh chấp, yêu cầu về kinh doanh thương mại khác. Số lượng vụ việc yêu cầu hủy phán quyết trọng tài mà các Tòa án phải giải quyết hàng năm không nhiều và chủ yếu tập trung ở các tỉnh, thành phố lớn.
Việc lập thêm Tòa chuyên trách trong lĩnh vực trọng tài tại một số TAND khu vực sẽ phát sinh thêm tổ chức bộ máy mới nên cần có sự đánh giá, tổng kết thực tiễn một cách kỹ lưỡng, thận trọng.
Hơn nữa, TAND khu vực là một cấp Tòa án mới được thành lập có quy mô, thẩm quyền, số lượng và chất lượng thẩm phán đáp ứng được chức năng, nhiệm vụ mới được giao.
Từ những lý do trên, ông Nguyễn Văn Tiến cho biết TAND Tối cao đề nghị không thành lập Tòa hủy phán quyết trọng tài tại một số Tòa khu vực.
Tuy nhiên, để tăng cường tính chuyên môn hóa trong giải quyết yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, TAND Tối cao sẽ bố trí một số thẩm phán được đào tạo chuyên sâu, đủ năng lực để giải quyết các vụ việc này, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn và hội nhập quốc tế về tư pháp.
Đồng thời, chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng giao thẩm quyền xem xét hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài cho Tòa Kinh tế thuộc một TAND khu vực tại TP Hà Nội, một TAND khu vực tại TP Đà Nẵng và một TAND khu vực tại TP.HCM.
Giao về 3 TAND khu vực tại 3 TP lớn
Về đề nghị thành lập Tòa hủy phán quyết trọng tài thương mại, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết đa số ý kiến cơ bản tán thành việc quy định giao TAND khu vực thẩm quyền hủy phán quyết trọng tài. Việc này là phù hợp, đồng bộ với việc phân định lại thẩm quyền của TAND 3 cấp khi sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy.
Ngoài ra, TAND khu vực có quy mô, thẩm quyền, chất lượng và số lượng thẩm phán lớn hơn so với TAND cấp huyện hiện nay, do đó đủ năng lực để làm tốt nhiệm vụ này.
Cũng theo cơ quan thẩm tra, dự thảo Luật đã chỉnh lý theo hướng chỉ giao thẩm quyền này cho Tòa chuyên trách về kinh tế thuộc 3 TAND khu vực tại 3 TP lớn để bảo đảm tính chuyên sâu, được TAND Tối cao tập trung nguồn lực nhằm bảo đảm thực hiện tốt nhiệm vụ.
Chẳng hạn như điều chuyển thẩm phán có kinh nghiệm từ Tòa án cấp tỉnh và Tòa án khác, chú trọng đào tạo, bồi dưỡng nhằm nâng cao trình độ, năng lực cho các Thẩm phán...
Nêu ý kiến, Chánh án TAND Tối cao Lê Minh Trí nói mỗi góc nhìn thì có băn khoăn nhưng thực tế chúng ta không can thiệp vào nội dung phán quyết trọng tài, chỉ xem xét về mặt thủ tục.
"Nếu anh vi phạm thủ tục, vi phạm các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam thì bác" - ông Trí nói.
Cũng theo Chánh án TAND Tối cao, hiện nay đang dự kiến bố trí tòa này ở 3 nơi là Hà Nội, TP.HCM và Đà Nẵng. Một huyện của TP.HCM thôi bằng một tỉnh, giờ thành lập tòa khu vực thậm chí còn to hơn một tỉnh… Việc bổ sung đến giờ này là theo tinh thần đề án đã báo cáo Bộ Chính trị. "Nếu giao cho tòa tỉnh chúng tôi còn khỏe hơn", ông Trí nói.
2 biến động rất lớn của ngành tòa án
Trao đổi thêm, Chánh án TAND Tối cao Lê Minh Trí cho biết khi sửa các luật liên quan đến tổ chức lần này, trong đó có Luật Tổ chức TAND, chúng ta phải bám vào nguyên tắc theo đề án được Bộ Chính trị thông qua.
Thứ nhất là mô hình tòa 3 cấp: Tối cao, tòa cấp tỉnh và tòa khu vực, tức là bỏ cấp trung gian.
Thứ hai là tăng cường phân quyền, phân cấp cho bên dưới.
Trong đợt này, ngành tòa án có hai biến động rất lớn. Cụ thể là thành lập các tòa khu vực, trước đây là 693 tòa cấp huyện, giờ chỉ còn 355 tòa khu vực, tức là chỉ còn hơn một nửa nhưng chức năng, nhiệm vụ và tính chất công việc của tòa khu vực được giao rất lớn.
Toàn bộ chức năng, nhiệm vụ xét xử các vụ án dân sự, hành chính, kinh doanh thương mại… chuyển về hết cho tòa khu vực. Trách nhiệm của tòa cấp cao sắp tới phải tăng cường nguồn lực, đặc biệt là nhân lực, để đảm bảo tòa khu vực thực hiện được chức năng, nhiệm vụ mới.
Cạnh đó là phải tập huấn, đào tạo, thậm chí sắp tới thẩm phán cao cấp về tòa khu vực cũng là chuyện bình thường chứ không phải như trước chỉ có thẩm phán sơ cấp.
“Có tính chất, nhiệm vụ, công việc được giao thì phải tăng cường” – ông Trí nói.
Tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị làm rõ các quy định về thẩm quyền của TAND khu vực, đặc biệt là quy định chuyển tiếp để đảm bảo quá trình chuyển giao nhiệm vụ được thông suốt, không ảnh hưởng đến quyền lợi của các tổ chức, cá nhân.
