Trong phiên thảo luận tại hội trường về dự án Luật Ngân sách Nhà nước sửa đổi, sáng nay 26-5, các đại biểu đã nêu ý kiến xung quanh một số nội dung về thẩm quyền của Quốc hội trong quyết định tổng chi ngân sách, tỉ lệ phân bổ ngân sách Trung ương và địa phương…
Bên hành lang Quốc hội, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc đã có những chia sẻ với báo chí về vấn đề này.
Nguồn thu tiền sử dụng đất là của quốc gia chứ không phải của địa phương
. Phóng viên: Thưa ông, trong các phiên thảo luận, nhiều đại biểu đều bày tỏ quan tâm đến tỉ lệ điều tiết khoản thu giữa ngân sách Trung ương và địa phương. Đáng chú ý, một số TP lớn như Hà Nội, TPHCM mong muốn giữ lại 100% tiền thu từ đất để phục vụ các mục tiêu phát triển ở địa phương?
+ Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc: Tôi cho rằng để đảm bảo tính linh hoạt, tỉ lệ phân chia không nên quy định cứng trong luật. Thay vào đó, giao cho Chính phủ quy định để đảm bảo tính chủ động theo từng thời kỳ. Như vậy, các khoản thu ngân sách được điều tiết theo tỉ lệ phần trăm phải đảm bảo hài hòa lợi ích của cả ngân sách địa phương và ngân sách Trung ương.
Chẳng hạn, TP.HCM hiện nay được giữ lại 100% tiền sử dụng đất. Tuy nhiên, theo dự luật lần này, tỉ lệ trên tới đây có thể sẽ thay đổi. Bởi quy định phân bổ nguồn thu từ tiền sử dụng đất về ngân sách Trung ương là để đầu tư vào các cơ sở hạ tầng kết nối như đường cao tốc, đầu tư cho các tỉnh nghèo như Hà Giang, Lào Cai, Sơn La, Gia Lai, Kon Tum… Trung ương điều tiết ngân sách để các tỉnh này có nguồn lực đầu tư là hợp lý.
Có một thực tế, các TP lớn như Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng, Quảng Ninh, Đà Nẵng… có nguồn thu từ đất khá lớn nhưng cũng là nơi được Trung ương đầu tư rất nhiều nên mới được thụ hưởng những kết quả này. Mặt khác, nguồn thu tiền sử dụng đất là nguồn thu của quốc gia chứ không phải của riêng địa phương.
Chính phủ cần có nguồn vốn để đầu tư những dự án trọng điểm quốc gia như sân bay Long Thành, đường sắt cao tốc, các tuyến đường liên tỉnh và hỗ trợ đầu tư công cho các tỉnh không có nguồn thu từ tiền sử dụng đất như Lai Châu, Hà Giang, Sơn La, Gia Lai… Nếu không có, Chính phủ phải đi vay.
Vấn đề đặt ra là chúng ta phải sử dụng đồng tiền làm sao cho hiệu quả nhất, phù hợp với điều hành kinh tế vĩ mô, đảm bảo phát triển toàn diện và công bằng giữa các nơi với nhau.
Ngân sách Nhà nước được phân bổ công khai từ đầu năm
. Vậy ông nhìn nhận như nào về việc dự thảo Luật Ngân sách Nhà nước sửa đổi lần này không quy định thẩm quyền Quốc hội quyết định tổng chi ngân sách Trung ương của từng bộ, cơ quan theo lĩnh vực mà giao Chính phủ phân bổ chi tiết?
+ Hiến pháp quy định Quốc hội có thẩm quyền phân bổ dự toán ngân sách Trung ương, còn dự toán ngân sách địa phương do HĐND tỉnh phân bổ. Tuy nhiên, với dự toán ngân sách Trung ương, phạm vi phân bổ của Quốc hội như thế nào phải xác định rõ. Bởi Quốc hội không có cơ quan chuyên môn để thẩm định và cũng không có chức năng điều hành từng khoản chi cụ thể. Việc này phải giao cho Chính phủ quản lý, điều hành và phân bổ chi tiết.
Chính phủ phân bổ dự toán ngân sách cho các bộ, ngành hoặc ủy quyền cho bộ trưởng, trưởng ngành phân bổ riêng từng khoản cho các đơn vị để thực hiện… nếu cấp nào làm sai thì cấp đó chịu trách nhiệm.
Chỉ khi nào có sự thay đổi lớn về cơ cấu, về phạm vi dự toán, chẳng hạn như tăng ngân sách của từng ngành, mới trình và báo cáo Quốc hội. Chẳng hạn, quy định chi cho khoa học công nghệ 3% tổng GDP nhưng trong quá trình thực hiện, nếu có dự án lớn và chính sách thay đổi mà cần thêm ngân sách thì phải trình, báo cáo Quốc hội phân bổ…
. Nhưng có ý kiến cho rằng Trung ương can thiệp quá sâu vào việc chi tiêu của địa phương?
+ Luật Ngân sách Nhà nước quy định rất rõ, ngân sách địa phương do HĐND cấp tỉnh quyết định, Trung ương không can thiệp vào từng khoản chi cụ thể. Tuy nhiên, việc chi tiêu vẫn phải tuân thủ các định mức, tiêu chuẩn, chế độ chung. Chẳng hạn, chi vào đầu tư thì phải theo đúng trình tự, thủ tục của đầu tư về định mức, dự toán đã được Bộ Xây dựng quy định…
Chính quyền địa phương được tự quyết chi cho công trình, chi bao nhiêu, phân cấp ở mức nào… nhưng phải tuân thủ quy trình và quy định chung.
Còn ngân sách Nhà nước đã được phân bổ công khai minh bạch từ đầu năm. Quốc hội phê duyệt ở cấp bộ, ngành, hoặc địa phương.
. Xin cảm ơn ông!
Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khi giải trình các ý kiến của đại biểu về nội dung này cũng cho biết sẽ tiếp tục rà soát, nghiên cứu và báo cáo Chính phủ để trình Quốc hội tiếp thu chưa quy định tỉ lệ phân chia các khoản thu giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương trong dự luật (trừ khoản thu tiền đất, tiền thuê đất được phân chia từ dự toán ngân sách năm 2026).
“Năm 2026, khi luật có hiệu lực sẽ giao Chính phủ xây dựng trình Quốc hội để quy định tỉ lệ phân chia các khoản thu này cho phù hợp và đảm bảo ổn định lâu dài” - ông Thắng nói.
*****
Khoản 2, Điều 35 dự thảo Luật Ngân sách Nhà nước sửa đổi về các khoản thu phân chia và tỉ lệ phần trăm (%) giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương đưa ra hai phương án.
Trong đó, liên quan đến tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, trừ thu tiền sử dụng đất gắn với tài sản trên đất do các cơ quan, tổ chức, đơn vị thuộc trung ương quản lý quy định, cả phương án 1 và 2 đều quy định các địa phương không nhận bổ sung cân đối, ngân sách trung ương hưởng 30%; ngân sách địa phương hưởng 70%.
Với các địa phương nhận bổ sung cân đối, ngân sách trung ương hưởng 20%; ngân sách địa phương hưởng 80%.
